مقدمه …………………………………………………………………………………………….

فصل اول: کلیات ……………………………………………………………………………..

بخش نخست: مفهوم ضرر و اقسام آن ………………………………………………

1-1- مفهوم ضرر ………………………………………………………………………….

1-2- ضرر قابل جبران و شرایط آن ………………………………………………..

1-3- از دست دادن موقعیتهای عملی ………………………………………………..

1-4- محروم ماندن از کار ………………………………………………………………

1-5- ضرر معنوی ………………………………………………………………………….

بخش دوم: بیان مختصر فعل زیان‌بار ………………………………………………..

بخش سوم: بیان مختصر رابطه سببیت ………………………………………………

فصل دوم: فصل زیان بار ………………………………………………………………..

بخش نخست: عنصر ماده فعل زیان بار ……………………………………………..

1-1- تقصیر با فعل مثبت …………………………………………………………………

1-1-1- قاعده ………………………………………………………………………………..

1-1-2- شرایط فعل مثبت زیان بار و زیانها ………………………………………

1-2- تقصیر از نوع فعل سلبی یا ترک فعل …………………………………………

1-2-1- اقسام ترک فعل ………………………………………………………………….

1-2-2- مبانی نظری مسئولیت ناشی از خودداری ……………………………..

1-2-3- نتایج عنصر مادی ………………………………………………………………

بخش دوم: عنصر معنوی فعل زیانبار ………………………………………………..

2-1- نقش اراده و تمیز در تشخیص انواع تقصیر ………………………………

2-2- مسئولیت مدنی صفیر غیرممیز و مجنون …………………………………..

2-2-1- نظریه‌های حقوقی ……………………………………………………………….

2-2-2- حقوق موضوعه ایران …………………………………………………………

2-3- آزادی اراده …………………………………………………………………………..

2-3-1- نظریه سنتی و نوعی تقصیر …………………………………………………

2-3-2- نقش اراده آزاد ………………………………………………………………….

بخش سوم: عنصر قانونی فصل زیانبار ……………………………………………..

3-1- مفهوم غیرقانونی بودن ……………………………………………………………

3-1-1- معنا و چهره‌های گوناگون تجاوز …………………………………………

3-1-2- ضابطه و معیار تجاوز ………………………………………………………..

3-2- افعال مشروع …………………………………………………………………………

3-2-1- دفاع مشروع ………………………………………………………………………

3-2-2- امر آمر قانونی …………………………………………………………………..

3-2-3- اکراه یا اجبار …………………………………………………………………….

3-2-4- غرور ………………………………………………………………………………..

3-2-5- اضطرار …………………………………………………………………………….

3-2-6- اعمال حق ………………………………………………………………………….

3-2-7- مصلحت عمومی …………………………………………………………………

3-2-8- اذن و برائت از انجام عمل …………………………………………………..

فصل سوم: رابطه سببیت ………………………………………………………………….

بخش نخست: چگونگی رابطه سببیت ………………………………………………….

1-1- لزوم رابطه سببیت ………………………………………………………………….

1-2- اجتماع اسباب …………………………………………………………………………

بخش دوم: اسباب خارج و اثر آن در مسئولیت ……………………………………

2-1- وقوع حوادث پیش‌بینی نشده یا قوای قاهره ……………………………….

2-2- فعل شخص ثالث …………………………………………………………………….

2-3- تقصیر زیاندیده ………………………………………………………………………

«مقدمه»

یکی از مسائل مهمی که در زمینه حقوق خصوصی بسیار اهمیت دارد احراز رابطه سببیت بین ضرر و فعل زیانباراست و ما در این تحقیق سعی داشته‌ایم با توجه به کتابهایی که در این زمینه وجود دارد، به بیان و توضیح این مسئله بپردازیم و دیدی کلی نسبت به رابطه سببیت بدست آوریم.

در این تحقیق ما رابطه سببیت را در سه فصل بررسی می‌نمائیم در فصل اول، کلیاتی را برای آشنائی با مسئله بیان کرده‌ایم و سپس با بررسی کامل فعل زیانبار و رابطه سببیت در فصول بعدی به روشن کردن رابطه سببیت بین ضرر و فعل زیانبار پرداخته‌ایم.

در نگارش این تحقیق کوشیده شده است محتوای مطالب در سطح مطلوب باشد و با تقسیم‌بندی درست مطالب سعی شده است که پیوند صحیحی بین مطالب ایجاد گردد و با بیانی ساده و روان و آوردن مثال روشن و نمونه‌های عملی و کاربردی تلاش شده است که تفهیم موضوع عمیق‌تر و آسانتر گردد.

فصل اول

کلیات

شکی نیست که تحقق مسئولیت مدنی و ایجاد الزام به جبران خسارت، توسط شخصی که به دیگری زیان وارد می‌سازد، منوط به وجود شرایطی می‌باشد که با تجمع این شرایط برای شخصی زیان رساننده مسئولیت مدنی ایجاد می‌شود و فقدان هر یک از آنها نیز موجب می‌شود که شخص مسئول جبران خسارت شناخته نشود و از مسئولیت معاف گردد شرایط لازم برای تحقق مسئولیت مدنی عبارتند از:

1ـ لزوم بروز خسارت یا ضرر

2ـ ارتکاب فعل زیانبار یا ترک فعل زیانبار

3ـ احراز رابطه سببیت بین فعل یا ترک فعل زیانبار و زیان وارده

بخش نخست

مفهوم ضرر و اقسام آن

1-1- مفهوم ضرر

مفهوم ضرر یا خسارت را هر فردی می‌داند. در هرجا که نقص در اموال ایجاد شود یا منفعت مسلمی از دست داده شود یا به سلامت و حیثیت و عواطف شخص لطمه‌ای وارد آید می‌گویند ضرری ایجاد شده است.

و ضرر را به طریق دیگر نیز می‌توان بیان کرد: عبارت است از کاستن یا از دست دادن آن وضع طبیعی و یا مقرری قانونی که مطلوب انسان است. جای شک و تردید نیست که در این تعریف (کاهش یا از دست دادن وضع طبیعی و یا مقرری قانونی، تثبیت و مطلوبیت) به ؟؟؟ کیفیت‌ها و کمیت‌ها قابل اختلاف می‌باشد لذا ممکن است با نظریه ماهیت ضرر که همواره در احوال و رویدادهای شخصی نمودار خواهد گشت صدها قسم تصور شود. مثلاً اقسام ضرر را با توجه به شخص متضرر که می‌توان به قابل تحمل و غیرقابل تحمل یا قابل جبران و غیرقابل جبران تقسیم‌بندی نمود. ولی ما در ایجاد و قسم کلی ضرر یعنی ضرر مادی و ضرر معنوی را مختصراً بیان می‌نمائیم. نخست ضرر مادی. ضرر مادی (مالی) زیانی است که بخاطر از بین رفتن اعیان اموال (مانند سوختن خانه و کشتن حیوان) یا کاهش ارزش اموال (مثل احداث کارخانه‌ای که باعث کاهش بهای املاک مجاور شود) و مالکیت معنوی (مانند آسیب رساندن به شهرت تجاری و نام تجارتی و علامت صنعتی) یا از بین رفتن منفعت و حق شروع اشخاص برای آنان ایجاد می‌شود.

صدمه‌هایی که به سلامت و حیات شخص وارد می‌شود و زیانهای مالی نیز برای او به بار می‌آورد: مانند هزینه درمان و از کار افتادگی و کفن و دفن. بطور مختصر اینطور می‌توان گفت که کاستن از دارایی شخص و جلوگیری از فزونی آن به هر عنوان که باشد اضرار به اوست. ضرر ممکن است از اثر از بین رفتن مالی باشد یا در نتیجه از دست دادن منفعتی و اینک مختصراً به بیان ضرر معنوی می‌پردازیم که در ادامه مفصل‌تر توضیح خواهیم داد. تعریف زیان معنوی دشوار است و برای اینکه مفهومی از آن را بدست داشته باشیم می‌توان گفت صدمه به منافع عاطفی و غیرعاطفی است مانند احساس درد جسمی و رنج‌های روحی از بین رفتن آبرو و حیثیت و آزادی، تعیین مرز بین ضررهای مادی و معنوی بطور قاطع ممکن نمی‌باشد همه حال می‌توان زیانهای معنوی را نیز به دو گروه تقسیم کرد:

الف: زیانهای وارد به حیثت و شهرت و بطور خلاصه آنچه در زبان عرف سرمایه یا دارایی معنوی شخص است.

ب: لطمه به عواطف و ایجاد تألم و تأثر روحی که شخص، با از دست دادن عزیزان خود، یا ملاحظه درد و رنج آنان می‌بیند.

1-2- ضرر قابل جبران

در زندگی اجتماعی سود و زیان بهم آمیخته است. هرکس نفعی می‌برد به گونه‌ای باعث ضرر دیگران می‌شود. ولی همه این ضررها مسئولیت بوجود نمی‌آورد. بسیاری از خسارات لازمه زندگی اجتماعی است و عرف پدیده اغماض به آن نگاه می‌کند. مثلاً وقتی در حراجی شما کالا را زودتر می‌خرید به دیگری ضرر می‌رسد ولی عرف آن را ضرر محسوب نمی‌کند حقوق ضررهای نامتعارف و غیرمشروع را باعث مسئولیت می‌داند بهمین خاطر در ابتدای م اق‌م‌م آمده که «هر کس بدون مجوز قانونی موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول ناشی از خسارات خود باشد.